این فایل دارای فرمت word  و آماده ی پرینت می باشد.

 

موضوع:مبانی فلسفه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان

 

 

فهرست مطالب

 

پيشگفتار

 

فصل اول: کلیات

 

1-1 جایگاه علم تفسیر در میان مسلمانان 

 

2-1 تعریف تفسیر 

 

3-1 دلیل نیاز به تفسیر 

 

4-1 پیدایش تفسیر 

 

5-1 داناترین صحابه به معانی قرآن 

 

6-1 اهل بیت آگاه به معانی قرآن 

 

7-1 مفسران صحابی 

 

8-1 عبدالله بن مسعود

 

9-1 اُبَيْ بن کعب 

 

10- 1عبدالله بن عباس 

 

11-1 ویژگی تفسیر صحابه 

 

12-1 مکتب تفسیری مفسران آگاه 

 

13-1 شکل گیری مکاتب تفسیری 

 

14-1 تاویل گرایی فصل مشترک همه مکاتب تفسیری 

 

15-1 مکاتب تفسیری

 

16-1 مکتب روایی محض 

 

17-1 مکتب کلامی 

 

18-1 مکتب عرفانی 

 

19-1 معروف‌ترین تفاسیر عرفانی 

 

20-1 مکتب فلسفی

 

21-1 تفسیر المیزان 

 

22-1 روش تفسیری المیزان 

 

23-1جنبه روایی المیزان 

 

24-1 جنبه عقلی المیزان 

 

25-1 جنبه فلسفی المیزان 

 

فصل دوم: خداشناسی

 

1-2 خداشناسی 

 

2-2 ضرورت بحث 

 

3-2 برهان صدیقین 

 

4-2 تحقیق 

 

5-2 صفات الهی 

 

6-2 انقسام صفات 

 

7-2 عینیت صفات با ذات 

 

8-2 تحقیق

 

9-2 توحید

 

10-2 تحقیق

 

11-2 توحید در ربوبیت

 

12-2 توحید در الوهیت

 

13-2 تحقیق

 

14-2 علم الهی

 

15-2 چگونگی علم خدا به اعمال انسان 

 

16-2 تحقيق

 

17-2 قضا و قدر 

 

18-2 نظرات مختلف در مورد قضا و قدر 

 

19-2 شبهه فخر رازی 

 

20-2 تحقیق

 

21-2 عدل الهی 

 

22-2 وجود شر در عالم 

 

23-2 تحقیق 

 

24-2 آیا فعل خداوند تابع مصلحت است؟ 

 

25-2 تحقيق

 

26-2 اثر صادر از خداوند واحد و مطلق است. 

 

27-2 تحقیق

 

28-2 تنها خدا در ذات خود استقلال دارد. 

 

فصل سوم: نبوت

 

1-3 نبوت

 

2-3 تحقيق

 

3-3 تفاوت نبی و رسول 

 

4-3 تحقيق

 

5-3 اثبات نبوت

 

6-3 تقریر برهان اول 

 

7-3 تحقیق 

 

8-3 تقریر برهان دوم 

 

9-3 تحقیق 

 

10-3 بررسی یک شبهه و تقریر برهان سوم 

 

11-3 تحقیق 

 

12-3 خصایص نبوت 

 

13-3 وحی

 

14-3 راههای کسب معرفت 

 

15-3 وحی در اصطلاح حکما

 

16-3 انواع وحی 

 

17-3 اعجاز

 

18-3 تحقیق 

 

19-3 معجزه در قرآن 

 

20-3 تحقیق 

 

21-3 معجزه پیامبر اسلام 

 

22-3 جهات اعجاز قرآن 

 

23-3 تحقیق 

 

24-3 معجزاتی دربارۀ قوم بنی اسرائیل 

 

25-3 تحقیق 

 

26-3 عصمت انبیاء

 

27-3 تحقيق

 

28-3 یک شبهه 

 

29-3 تحقیق 

 

فصل چهارم: معاد

 

1-4 معاد 

 

2-4 چگونگی معاد 

 

3-4 تحقیق

 

4-4 اثبات ضرورت معاد 

 

5-4 برهان عدالت 118

 

6-4 تحقیق

 

7-4 برهان رحمت 

 

8-4 تحقیق

 

9-4 برهان غایت

 

10-4 تجسم اعمال

 

11-4 تحقیق

 

12-4 خلود در عذاب

 

13-4 دیدگاه علماء

 

14-4 ديدگاه محدثان

 

15-4 ديدگاه متکلمان

 

16-4 اشکالات خلود132

 

17-4 تحقیق

 

18-4 شفاعت 

 

19-4 مفهوم شفاعت 

 

20-4 اشکالات شفاعت 

 

21-4 پاسخ به اشکالات 

 

22-4 شفاعت کنندگان 

 

23-4 شفاعت به چه چيزهايي تعلق مي‌‌گيرد؟

 

24-4 شرایط شفاعت کنندگان 

 

25-4 چه موقع شفاعت گناهان را از بین می برد.

 

26-4 شفاعت شامل چه کسانی می‌شود. 

 

27-4 تحقیق 

 

فهرست منابع

 

پيشگفتار

 

فرزانگاني که در زندگی، مشعلی از دانش فرا راه انسان‌ها افروخته‌اند، حق عظیمی بر بشریت و حق سپاس و ستایش و قدردانی بر ما دارند. اگر بتوانیم قدرشناس و حق گزار آنان باشیم، گام کوچکی در راه ادای تکلیف انسانی و اسلامی برداشته ایم و با جاودانه ساختن نام و یاد آنان خدمتی به فرهنگ و دانش بشری و احترامی به قله‌های رفیع ایمان و معنویت  کرده ایم.

 

تکریم و بزرگ داشت عالمان و به جاودانگی سپردن سیره و فکر و روش آنان راه‌های گوناگون دارد، از بهترین آن‌ها بیان و بررسی روش‌های علمی آنان است.

 

فیلسوف و مفسر کبیر مرحوم علامه طباطبایی از چهره های برجسته ای بود که روزگار مانند او را کمتر آورده است. او در تفسیر و فلسفه و مباحث اجتماعی درخشید و آثار گران‌بهایی از خود به‌جا گذاشت که حاکی از تفکر عمیق و نورانی و برهان قاطع اوست، علمای بزرگی را تربیت کرد که در طلیعه آن‌ها شهید آیت الله مطهری، شهید آیت  الله بهشتی و علمای دیگر قرار دارند که مشعل علم و دانش را روشن نگه داشتند. استاد شهید مرتضی مطهری در توصیف  شخصیت علامه طباطبایی می فرماید، او مردی است که صد سال دیگر تازه باید بنشینند و افکار او را تجزیه و تحلیل کنند و به ارزش او پی ببرند.

 

آنچه در علامه طباطبایی وجود داشت، جامعیت او در علم، معرفت، ایمان و عمل صالح او بود. علم عمیق برهانی و معرفت دقیق شهودی و عرفانی و نيز اخلاق و شایستگی‌های کرداری و رفتاری او را مستعد و آماده ساخته بود تا از نور قرآنی الهام گیرد و چنین شگفتي‌اي از علم و کمالات را ایجاد کند. مجموعۀ صفات یاد شده که سیرۀ علمی و عملی آن نادرۀ دوران را تشکیل و شخصیت حقیقی و ارکان وجودی او را شکل می‌دهد از او تندیس فرزانگی و مجسمۀ علم و اخلاق ساخت. تراوشات بیانی و نوشتاری علامه طباطبایی نشان دهنده دریای وجودی وي است. او شخصیت جامعی بود که ظرف فلسفه و عرفان و تفسیر را از مظروف دینی پر ساخت و با بال عقل و نقل منتشر کرد.

 

کتب فلسفی علامه بدایةالحکمه و نهایةالحکمه، ستون‌های استوار مباحث فلسفی است که برای تدریس در حوزه های علمیه به قلم تحریر درآمده است.

 

همچین رسائل و کتب دیگر ایشان هر یک نشان دهنده توجه بي‌حد این متفکر و اندیشمند ممتاز به مسائل مهم جهان اسلام و علی الخصوص تشیع بوده است، اما شهرت عمده او بیشتر در زمینه تفسیر و فلسفه است. درخشان‌ترین اثر مرحوم علامه تفسیر کبیر المیزان و نام عزیز او با تفسیر جاودانه اش المیزان قرین گشته است. و بسیاری علامه طباطبایی را با عنوان صاحب المیزان می شناسند.

 

تفسیر ارزشمند المیزان به حق بر تارک تفاسیر شیعه می درخشد. شخصیت ممتاز علمی نویسنده و پاره ای ویژگی‌هاي منحصر به فرد اثر، اعتباری خاص به این تفسیر بخشیده است. سه ویژگی‌ این اثر شریف قابل توجه است:

 

نخست، اسلوب تفسیری آن است. المیزان با روش تفسیر قرآن به قرآن، بر آن است که آیات قرآنی را در ارتباط با هم بنگرد و تیرگی ها و ابهامات فهم هر آیه را به مدد وضوح آیات دیگر برطرف کند.

 

خصوصیت دوم، اشتمال بر مباحث مستقل روایی است. علامه به ذکر روایات مربوط به هر آیه اکتفا نمي‌کند، بلکه روایت را با روایت در می آمیزد و میزان ارتباط مضمون آن‌ها را با ظاهر آیات بررسی مي‌کند و صحت و سقم آن را از هم باز می شناسد. افزون بر این، در موارد فراوانی با بیانی لطیف و دقیق میان مضامین به ظاهر مختلف آن‌ها الفت و وفاق ایجاد می‌کند.

 

ویژگی سوم المیزان آن است که تنها به برکشیدن نقاب از چهرۀ معانی آیات اکتفا نمي‌کند و در کنار برطرف کردني ابهامات و معضلات تفسیری و ایضاح معانی آیات قرآنی به پاسخگویی مسائل اعتقادی و فقهی و فلسفی و اجتماعی همت مي‌گمارد. مرحوم علامه در المیزان چه در ضمن بررسی آیات و چه در قالب مباحث مستقل فلسفی به تحلیل عقلانی و برهانی آیات و پاسخگویی به نیازهای فکری جامعه پرداخته است. در این مقاله درصدد بررسی تلاش حضرت علامه هستیم.

 

شاید در برخورد ابتدایی با المیزان و مجموعه‌ای از مباحث فلسفی آن که به مناسبت‌های مختلف و تحت عناوین متعدد در ذیل برخی آیات شریفه قرآن مطرح شده است، به ذهن متبادر شود که علامه آیات شریفه را به تاویل برده و از آن‌ها تفسیری فلسفی ارائه کرده است، اما این که این قضاوت تا چه اندازه مطابق با واقع است، از سوالاتی است که این مجموعه تحقیقی مي‌خواهد به آن پاسخ دهد.

 

روش تفسیری علامه طباطبایی آنچنان که خود ایشان فرموده‌اند، تفسیر قرآن به قرآن است که شیوۀ ائمه طاهرین علیه السلام است. علامه روش‌های تفسیری مختلف را شايسته نمي‌داند چرا که نتیجه بحث‌های علمی، فلسفی و غیر از آن را از خارج مي‌گيرندو بر مضمون آیات تحمیل می‌کنند و لذا سر از تطبیق بیرون می آورد. در این شیوۀ بحث بسیاری از حقایق قرآن که خود هدی للعالمین است (تبیان کل شی) باید از جای دیگری روشنی بگیرد. و وسیله هدایتی از خارج بخواهد.

 

از نظر علامه، مورد پسند قرآن نیست که یک مسئله را به طور مستقل طرح کنيم، مورد بحث علمی یا فلسفی قرار دهیم، نتیجه آن را به منزله یک حقیقت مسلم بپذیريم و آیات را بر آن حمل کنیم. آوردن بحث‌های جداگانه در جای مناسب و به طور مستقل شیوه ای است که بر زیبایی و اتقان تفسیر ایشان افزوده است و شائبه تحمیل و تطبیق در آن نیست. این واقعیت نیز غیر قابل انکار است که انسانی که عمری را در مباحث عقلی و نظری سپری کرده و ذهن و نظام فکری او به مثابه یک ذهن فلسفی شکل گرفته است، به طور طبیعی در اظهار نظر و تفسیر متن دینی نیز ذهن فلسفی او بی تاثیر نخواهد بود، به ویژه این که علامه خود یک فیلسوف صاحب نظر و از پیروان حکمت متعالیه است.

 

فیلسوف به دنبال برهان است و مشارکت حد و برهان، مقتضی کشف حقیقت شی و شناخت ذات آن است. بنابراين، در فلسفه تقریر و تفصیل حقیقت شی و بیان کیفیت و مختصات آن مقدم بر اثبات گرایی است فیلسوف به صورتي روشمند و عقلاني به دنبال کشف و درک کنه و ماهيات اشياء است.

 

فیلسوف برای توضیح مطالب، روش ارائه برهان را انتخاب مي‌کند که به اعتقاد نگارنده وجه تمایز فلسفه از علوم دیگر است. نگارنده با این دید به بررسی تفسیر المیزان مي‌پردازد و به جمع آوری موضوعی سه مبحث دینی خداشناسی، نبوت و معاد از تفسیر المیزان اقدام مي‌کند. علامه مباحث فلسفی دیگری نیز در المیزان آورده اند که به دلیل گسترده شدن بحث به این سه موضوع بسنده شد.

 

مشکلات بحث موضوعی و فلسفی در المیزان، گستردگی تفسیر و پراکندگی بحث‌ها در لابلای تفسیر آیات مختلف و همچنین پرهیز علامه از آوردن فلسفه به شکل بارز در تفسیر خود است. با این حال سعی کرده‌ام ضمن تحلیل بحث‌های فلسفی مربوط به هر موضوع که به صورت جداگانه در المیزان آمده است، نظرات علامه را در تفسیر آیات نیز بيابم و موضوعات مورد بحث را در حد توان وسع ناچیز خودبه صورت کامل ارائه ‌کنم. در مورد بعضی از موضوعات نیز علامه به طور جداگانه به بحث فلسفی نپرداخته بودند که با گردآوری تفاسیر مربوطه ومشخص کردن مباحثی که در آن‌ها حضرت استاد با ارائه برهان به توضیح آیات پرداخته‌اند، نظرات فلسفی ایشان را مشخص کردم.

 

در پایان هر قسمت نیز تلاش شده است، مبانی فلسفی علامه را در آن موضوع تبیین و گاه بعضی نظرات ایشان را نقد کنم.

شما هم می توانید در مورد این فایل نظر دهید.